De lutherse traditie

Het lutherse gedachtengoed vindt zijn oorsprong bij Maarten Luther (1483 – 1546). Hij begon vol overtuiging en heilig vuur zijn ‘carrière’ als Augustijner monnik. Hij koos daarbij voor een strikte orde van Augustijnen. Bidden, vasten en vooral sober leven en ook zelfkastijding hoorden daarbij. Zelfonderzoek en boetedoening waren de dagelijkse opdracht.

God was, naar de heersende overtuiging, een strenge en toornige God voor Luther. Als mens en monnik probeerde hij zo goed mogelijk naar God toe te leven en Zijn geboden te onderhouden. Maar tegelijk is dat een onmogelijke opgave, waarbij een mens steeds faalt. Luther ging hier zeer onder gebukt.

Een nieuw inzicht

Later kreeg Luther een heel ander, nieuw en bevrijdend inzicht: hij vond de kern terug van de blije boodschap van het Evangelie. Binnen de Evangelische boodschap ziet God dat de mens het zwaar heeft op aarde. Hij ziet de mens worstelen met de vraag ‘ben ik wel goed genoeg?’ en omkomen in zijn eigen oordeel over wat hij allemaal verkeerd zou doen.

Om de mens van zijn innerlijke strijd en het daardoor alsmaar bezig zijn met zichzelf te bevrijden, stuurt Hij zijn zoon Jezus naar de aarde, die als een broeder naast de mens komt te staan om het leven lichter te maken. Jezus is voor Luther niet zozeer degene die ons verzoent met God. Hij is de Bevrijder uit de greep van “dood, zonde en duivel”. Wat wij zelf niet kunnen, kan Hij: ons vrijmaken tot vrijmoedige en blijmoedige mensen. God staat niet tegenover ons, maar aan onze zijde.

De mens hoeft zich alleen maar over te geven en toe te vertrouwen aan de God die juist het beste met de mens voor heeft en ten diepste om de mens bewogen is. De mens hoeft slechts te leven met Gods liefde en genade. Dit inzicht maakt dat in de lutherse verkondiging mildheid de boventoon voert.

Wist je dat..?

Luther heette oorspronkelijk Luder, maar later heeft hij zijn naam veranderd in Luther. Dit is afgeleid van het Griekse woord ‘Eleutheros’ wat ‘vrije’ betekent.

Mens van de aarde

Binnen de lutherse traditie staat de relatie tussen God, Jezus en de mens centraal. God zegt tegen ons: ‘Je bent een mens van de aarde, en je leeft hier en nu. Je mag het leven in al zijn facetten doorleven, plezier maken en genieten van eten, drinken en seksualiteit, muziek, schoonheid, verbeelding. Neem het leven als mens -niet meer en niet minder ben je!- serieus.’

Net als in een liefdesrelatie is er in de relatie tussen mens en God sprake van respect en genegenheid naar elkaar. Het achterliggende idee is dat je altijd in goede handen bent. In dat vertrouwen is er ruimte voor lef: om risico’s te nemen en fouten te maken.

Luther zei hierover dat ‘de rechtvaardige door het geloof zal leven’. Je geloof geeft je de vrijheid om mens te zijn en om te leven. Vrij voor God en vrij voor je medemens. Dat is dan ook het uitgangspunt binnen onze gemeente.

Wist je dat..?

Luther heeft veel aandacht besteed aan de zingende gemeente. Hij schreef en componeerde zelf vele liederen. Een lied waaruit het lutherse gedachtengoed spreekt is bijvoorbeeld het lied ‘Verheugt u, Christenen tesaam, laat ons van vreugde springen’. Een couplet uit dit lied luidt:

Hij sprak tot mij: Zie, het is nu
de kentering der tijden.
Ik heb mijn leven veil voor u,
Ik zelf zal voor u strijden.
Want Ik ben de uwe, gij zijt mijn,
en waar Ik ben, daar zult gij zijn,
geen vijand zal ons scheiden.

‘Hij’ in dit lied is Jezus. Zo wordt ieder mens persoonlijk door Jezus aangesproken. Geloven is een heel persoonlijk gebeuren tussen jou en God.

Liturgie en vieringen

Onze gemeente is open voor iedereen. Je bent altijd welkom om eens een kerkdienst bij te wonen, ook wanneer je geen belijdenis hebt gedaan. Hetzelfde geldt voor trouwen in de kerk of een kind laten dopen.

Heilig Avondmaal

Jaarlijks vieren we zo’n 8 keer het Heilig Avondmaal. In de Bijbel vertelt Jezus dat we dit mogen vieren ter nagedachtenis aan Hem. Als lutheranen geloven we dan ook dat het Jezus zelf is die ons uitnodigt en in ons midden is als gastheer en aanwezig is, als het brood gebroken wordt en de wijn geschonken. Daarom is ook iedereen, die zich geroepen voelt,  welkom aan de tafel.

We staan bij de viering van het Avondmaal in de kring rond het altaar. De voorganger en een diaken of ouderling gaan de kring rond en delen brood en wijn uit. Tegen ieder persoonlijk wordt gezegd: “Het lichaam van Christus, voor u gebroken. Het bloed van Christus – zijn liefde- voor u geschonken”. Of ook: “Het brood uit de hemel voor u, en de wijn van het Koninkrijk voor u.”

Liturgie

Als Lutheranen laten we ons leiden door de Liturgie zoals Luther die voorstelde, grotendeels gebaseerd op de Rooms-Katholieke mis. In veel protestantse gemeente wordt een liturgie gevoerd, die ook teruggaat op die mis. Daarin zijn we niet uniek. Wel is bijzonder dat liturgie een zingend karakter heeft, doordat we delen van de liturgie  in wisselspraak zingen. Kerkmuziek neemt een belangrijke plek in de liturgie! We worden ook wel ‘de zingende kerk’ genoemd.

Bijbelopvatting

Vreugde, vrijheid en openheid naar de wereld voeren de boventoon binnen het lutheranisme. Binnen onze traditie zien we de Bijbel als Gods manier om tot ons te spreken. God spreekt je aan met zijn Woord in jouw situatie. Daarom kan een tekst ook steeds weer anders klinken, en je op een nieuwe manier aanspreken. Wij nemen de Bijbel dus niet aan ‘van kaft tot kaft’, maar zien het als het woord van God, Jezus en de Heilige Geest aan de gemeente en de individuele mens.

Luther zei dan ook eens: ‘Teksten die mij nu niets zeggen, daar neem ik eerbiedig mijn hoed voor af, en ik wacht af of ze de volgende keer wel zullen spreken’. De boodschap is dat je alleen die teksten tot je neemt, die je in het hart raken. Luther zei hierover: Overal in de Bijbel mag je Christus herkennen.

Belangrijke noot over Luther

In de laatste fase van zijn leven heeft Luther een aantal antisemitische uitspraken gedaan. De Lutherse Wereldfederatie en daarmee ook onze gemeente distantiëren zich nadrukkelijk van deze uitspraken en blijven erop alert dat ze niet terugkomen in ons gedachtengoed.

Over voorganger Catrien van Opstal

Na vele jaren als Luthers predikant in Utrecht ben ik inmiddels met emeritaat (pensioen). Toch kan ik het vak niet helemaal loslaten en bezet ik sinds 2018 met veel plezier een kleine predikantsplaats als voorganger in de Goudse lutherse gemeente. Daarnaast schrijf ik in de vaste Lutherse Sint Joostkapel-rubriek in het magazine Protestants Kerknieuws Gouda. Wil je meer weten over het lutherse gedachtengoed of heb je behoefte aan een open gesprek? Dan kun je mij mailen, of na afloop van een kerkdienst aanspreken.